2666

11

Jun

Μια όαση φρίκης εν μέσω μιας ερήμου ανίας – Μπωντλαίρ

Η ανάλυση αυτού το μεγαλειώδους και ύσταστου πονήματος του Roberto Bolano μπορεί να γίνει μόνο θέτοντας την σωστή ερώτηση . Γιατί το έγραψε;

Τα πέντε κεφάλαια-ημι-βιβλία του 2666 σαρώνουν τον 20ο αι. ακολουθώντας την πορεία του γερμανού συγγραφέα Αρτσιμπόλντι, άλλοτε από κοντά, άλλοτε υπονοώντας τον, άλλοτε ψάχνοντάς τον, άλλοτε βρίσκοντάς τον στα χαρακώματα να στέκεται όρθιος γιατί δεν τον νοιάζει ο θάνατος, ένα συγγραφέα καταδικασμένο να ζήσει όλες τις μορφές της ανθρώπινης φρίκης, μια προβολή της διαμελισμένης ανθρωπότητας αλλά και του ιδίου του Bolano.

Στο 2666 ο Θάνατος βλέπει ότι έχει χώρο 1200 σελίδες και εξαπλώνεται παντού. Εαν ο σύγγραφέας του έδινε χώρο άλλες τόσες σελίδες, θα εξαπλωνόταν και εκεί, σαν επιδημία. Στα πέντε κεφάλαια βλέπουμε απλά πέντε στιγμιότυπα από το καλειδοσκόπιο που έχει βάλει στο μάτι του ο Bolano, αλλά αυτό το καλειδοσκόπιο, όσο το γυρνάς, δείχνει και άλλες σκηνές, λίγο παραλλαγμένες αλλά στο ίδιο μοτίβο, φρίκη, και άλλη φρίκη, το βιβλίο θα μπορούσε να μην τελειώσει ποτέ γι’αυτο και το 2666 δεν έχει ούτε αρχή, ούτε μέση ούτε τέλος.

Και εαν μέχρι το τρίτο κεφάλαιο δεν έχεις καταλάβει την απειρία του κακού, το τέταρτο σε βρίσκει απροετοίμαστο και σε σωριάζει. Την δημοσιογραφική καταγραφή μιας σειράς βιασμών και δολοφονιών γυναικών στην φανταστική πόλη Σάντα Τερέζα, την διαβάζεις αμήχανος και ανύμπορος. Μάυρο εσώρουχο, ξεριζωμένα μαλλιά, πρωκτικός βιασμός, πέντε μαχαιριές στα πλευρά. Πάμε στον επόμενο. Γυμνή, βιάστηκε από τρεις διαφορετικούς άντρες, την πετάξαν στα σκουπίδια, τρεις μαχαιριές στον λαιμό. Πάμε στον επόμενο. Γιατί όμως σε βασανίζει; Επειδή η Σάντα Τερέζα δεν είναι φανταστική, είναι η πραγματική Ciudad Juarey του Μεξικού όπου 1000 και πλέον γυναίκες βιάστηκαν και δολοφονήθηκαν μέσα σε λίγα χρόνια χωρίς να βρεθεί ένοχος. Γιατί αυτήν την φρίκη πρέπει να την βάλει σε έναν κουβά και να την πετάξει στα μούτρα σου, ξέροντας ότι όταν βλέπεις στον καθρέφτη σου το λεπρό πρόσωπο της ανθρωπότητας έχεις μάθει να γυρνάς το κεφάλι και να κλείνεις τα αυτιά.

Θα μπορούσε να γίνει ανάλυση για το στυλ γραφής που ακολουθεί σε κάθε κεφάλαιο, από νουάρ γκανγκστερικό αφήγημα μέχρι πολεμική ανταπόκριση αλλά θα χανόταν η ουσία, την ουσία που μας την δίνει μασημένη μέσα απ’το στόμα της αδερφής του Αρτσιμπόλντι:

Το στυλ τoυ βιβλίου ήταν παράξενο, η γραφή ήταν καθαρή και μάλιστα διάφανη, όμως ο τρόπος αφήγησης των ιστοριών δεν οδηγούσε πουθενά. Έμεναν μόνο τα παιδιά, οι γονείς τους, τα ζώα και μερικοί γείτονες και στο τέλος, στην πραγματικότητα, το μόνο που απέμενε ήταν η φύση, μια φύση που σιγά σιγά διαλυόταν μέσα σ’ένα καζάνι κι έβραζε μέχρι να εξαφανιστεί εντελώς.

Και επανερχόμαστε στο αρχικό ερώτημα. Ο Bolano είναι βαριά άρρωστος, περιμένει μόσχευμα και παράλληλα γράφει το 2666. Γιατί;

Το κάνει για την υστεροφημία; Όχι. Ο Αρτσιμπόλντι, το alter ego του, στο βιβλίο δηλώνει ξεκάθαρα ότι δεν τον ενδιαφέρει, έχοντας πλήρη συναίσθηση ότι θα γίνει τροφή για τα σκουλήκια.

Το κάνει για τα λεφτά; Καθώς ο Bolano βλέπει ότι οι μέρες του λιγοστεύουν, δίνει εντολή στον εκδότη του, όταν κυκλοφορήσει το 2666 να είναι σε μορφή πέντε ξεχωριστών βιβλίων ώστε να έχουν μεγαλύτερο κέρδος οι κληρονόμοι του. Αλλά και πάλι νομίζω πως όχι.

Ο λόγος που ο Bolano έγραψε το 2666, με αυτό το μοτίβο, αυτό το θέμα και απλώνοντας αυτό το θανατολογικό παραλήρημα είναι ο ίδιος του ο θάνατος.

Σε ένα από δεκάδες όνειρα που περιγράφονται στο βιβλίο, ο Αρτσιμπόλντι συναντά την αδερφή του η οποία του λέει «Η Γη πλέον είναι πλέον ακατανόητη και επιπλέον αφιλόξενη». «Όχι» της έλεγε ο Αρτσιμπόλντι «η γη ετούτη είναι προπάντος βαρετή, βαρετή, βαρετή»

Δεν μπορεί να εφαρμόσει την προσέγγιση του Woody Allen “Δεν έχω πρόβλημα να έρθει ο θάνατος, αρκεί να μην είμαι εκεί” καθώς ο Bolano είναι εκεί και τον βλέπει. Στο βιβλίο κάνει το απολογισμό αυτού που αφήνει πίσω του, κάνει μια ύστατη διαπίστωση και όχι μια κριτική. Μέσα από την φρικαλεότητα του ναζισμού, από τα αποκαΐδια του πολέμου και από την θηριωδία της Σαντα Τερέζα μας εμβολιάζει με την σιγουριά του ότι ο κόσμος μας είναι ένα πηγάδι μίσους με μερικές παρενθέσεις ανθρωπιάς και ότι στο τέλος το κακό κερδίζει .

Ο Bolano πέθανε πρόωρα τον Ιούλιο του 2003 σε ηλικία 50 ετών. Το 2666 εκδόθηκε τελικά ως ένα, ενιαίο βιβλίο, ενώ το 2009, η Guardian ανέφερε ότι βρέθηκε στις σημειώσεις του και ένα έκτο κεφάλαιο. Το 2666 χαιρετιστηκε απο τους κριτικούς ως το πρώτο μεγάλο έργο του 21ου αι.

2666 – Ρομπέρτο Μπολάνιο (Εκδόσεις Άγρα, Μτφρ. Κρίτων Ηλιόπουλος)

11 years ago Short URL 1 Comment